کاوک‌آماس یا سینوزیت (Sinusitis) آماس حاد یا مزمن لایهٔ مخاطی در یک یا چند حفره اطراف بینی است.
سینوس‌ها حفره‌های خالی در استخوان‌های جمجمه و صورت هستند. هر عاملی که موجب پرشدن و گرفتگی آن‌ها شود، سینوزیت ایجاد خواهد کرد. سرماخوردگی، حساسیت و یا انحراف تیغه بینی از عوامل این بیماری هستند. درد، تب خفیف، ترشحات بینی و حلق خصوصاً در صبح‌ها از علائم این بیماری هستند.سردردهای صبح‌گاهی در زمان بیدار شدن از خواب به صورت کاملاً مشخص به وجود مشکلی در سینوس اشاره دارد. همچنین درد در پیشانی، در محل سینوس‌های پیشانی در زمان لمس، درد در فک و دندان‌های بالایی و دردناکی گونه‌ها در زمان لمس‌کردن (در اثر عفونت سینوس‌های فک بالا)، تورم یا درد بافت اطراف چشم‌ها یا کناره‌های بینی، اختلال در حس بویایی و گرفتگی بینی از دیگر نشانه‌های بیماری هستند.
همچنین آسیب فعالیت مژک‌های ریز حلق و بینی در افرادی که سیگار می‌کشند و یا کسانی که در محیطی با آلودگی هوای شدید زندگی می‌کنند موجب خشکی مخاط بینی و سینوس‌ها و در نهایت عفونت سینوس می‌شود. شنا کردن و خصوصاً شیرجه‌زدن در استخرهای آلوده که آب آلوده با فشار وارد حفرات سینوس‌ها شود ممکن است منجر به عفونت سینوس‌ها شود. سینوزیت هوایی به‌دنبال تغییرات فشار هوا در پروازهای با ارتفاع زیاد می‌تواند موجب انسداد سوراخ‌های سینوس‌ها و ایجاد فشار منفی و ترشح در سینوس‌ها و بالاخره سینوزیت شود.
در بسیاری از موارد ممکن است سینوزیت ناشی از آلرژی با سینوزیت عفونی اشتباه شود. به طور معمول گرفتگی ناشی از آلرژی را رینیت آلرژیک می‌نامند و پزشکان از نامیدن سینوزیت بر آن دوری می‌کنند. همچنین گاه میگرن با سردردهای سینوزیتی اشتباه گرفته شود.
علت و سازوکار بیماری
ریشهٔ عفونت حاد سینوسی مانند عفونت گوش میانی (otitis media) است. در حالت عادی گوش میانی و سینوس‌ها استریل هستند، اما در نزدیکی آن‌ها در دهان و بینی باکتری‌های گوناگونی می‌زیند. در شرایط عادی، مژک‌های ریز مخاط را در طول پوشش بینی و مجراهای تنفسی حرکت می‌دهند و سینوس‌ها را پاک نگاه می‌دارند. این مژک‌های ضربان‌دار با حرکات ریتمیک به سمت عقب و جلو به‌مانند یک جاروب میکروسکوپی موکوس، میکروب‌ها، ذرات محرک، گردوغبار و مواد حساسیت‌زا را به دام انداخته و به‌سمت سوراخ‌های بینی و یا پشت حلق و معده می‌رانند. هنگامی‌که عملکرد این مژک‌ها مختل شود، عفونت می‌تواند مستقر شود. در پی یک سرماخوردگی معمولی، کاهش عملکرد مژک‌ها ممکن است به باکتری‌ها اجازه دهد که در سطوح غشای مخاطی سینوس‌ها باقی بمانند و سینوس چرکین ایجاد کنند. ارگانیسم‌های ایجادکنندهٔ سینوزیت شامل Haemophilus influenzae، Streptococcus pneumoniae، Staphylococcus aureus، Streptococcus pyogenes و بسیاری از باکتری‌های بی‌هوازی حساس-به-پنیسیلینِ دیگر هستند. منشأ سینوزیت همچنین می‌تواند وجود دندان عفونی باشد.
پیشگیری
برای دچارنشدن به سینوزیت به‌هنگام ابتلا به سرماخوردگی و یا حمله‌های آلرژیک باید سینوس‌هارا در این مواقع مرتب پاک کرد:
استفاده از داروهای ضد احتقان خوراکی و یا قطره یا اسپری ضد احتقان بینی (برای دوره کوتاه)
فین‌کردن و پاکیزه‌نگاه‌داشتن بینی از ترشحات
نوشیدن آب به مقدار زیاد برای رقیق ماندن ترشح‌های بینی
پرهیز از مسافرت‌های هوایی در موقع ابتلا به سرماخوردگی و آلرژی
پرهیز از مواد آلرژی‌زا در صورت مبتلا بودن به آلرژی و استفاده از آنتی‌هیستامین و اسپری بینی برای کنترل آلرژی
با استفاده از روش‌هایی می‌توان خطر ابتلا به سینوزیت را به‌خصوص در افرادی که مستعد بیماری هستند، کاهش داد:
مرطوب نگه‌داشتن هوای منزل
استفاده از جاروبرقی‌هایی که فیلتر هوا دارند
دوری از حیوانات خانگی
در صورت داشتن آلرژی، گذراندن یک دوره درمان ضدآلرژی به‌صورت تزریقی
نکشیدن سیگار
مصرف‌ننمودن الکل
استفاده از اسپری‌های ضداحتقان پیش از شنا یا غواصی
نشانه‌ها
نشانه‌های مشترک شامل درد صورت، سردرد، و تب در پی بیماری پیشین ویروسی دستگاه تنفس بالایی هستند. در معاینات فیزیکی، افراد مبتلا به سینوزیت، معمولاً دارای تب، ترشح بینی، و حساس شدن سینوس‌ها هستند. نتیجهٔ معاینه می‌تواند توسط عکس‌برداری اشعهٔ اکس از سینوس‌ها و کشت مواد به‌دست‌آمده از سینوس‌ها تأیید شود.
درمان
درمان سینوزیت حاد در وهلهٔ اول بر رفع عفونت ارگانیسم با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های سیستمی مانند پنسیلین و ترغیب زهکشی سینوس‌ها با استفاده از قطره‌های رگ‌تنگ‌کنِ (vasoconstrictor) بینی و مواد تنفسی است. اگر عفونت پابرجاماند، چرک موجود در هر سینوس ممکن است نیاز باشد که توسط یک جرّاحی جزئی که به نام لاواژ (lavage) شناخته می‌شود، که در آن سینوس‌ها توسط آب یا محلول آب‌نمک شستشو می‌شوند، برطرف شود.
