نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد) فرد ممکن است برای مدت کوتاهی بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند. به همین دلیل معمولاً این بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائمی دنبال می‌شود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته می‌شود. هر چقدر که بیماری پیشرفت یابد، تداخل بیشتری با دستگاه ایمنی بدن پیدا می‌کند و باعث می‌شود که افراد به عفونت‌هایی مانند عفونت فرصت‌طلب و تومور دچار شوند، البته معمولاً در افرادی که دستگاه ایمنی آنها به خوبی عمل می‌کند تاثیرگذار نیست. در نهایت بیماری زمانی وارد مرحله سوم یا ایدز خواهد شد که شمار سلول‌های CD4+ T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد.
HIV عمدتاً از طریق آمیزش جنسی (از جمله مقعدی و حتی دهانی) محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می‌گردد.بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند.پیشگیری از عفونت HIV، عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب می‌شوند. هیچ‌گونه درمان یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضدویروسی می‌تواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد، اما این داروها گران‌قیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.در حال حاضر هیچ نوع درمان یا واکسن اچ‌آی‌وی موثری برای این بیماری ساخته نشده است. معالجه شامل درمان از طریق مقابله با بازگشت ویروس (HAART) است که روند پیشروی بیماری را کند می‌کند
پیشگیری از عفونت HIV
الف) زنان HIV مثبت باید تا حد امكان از باردار شدن خود جلوگیری كنند. لذا توصیه می‌شود كه در این افراد از دو روش پیشگیری از بارداری به طور همزمان استفاده گردد تا احتمال بارداری به حداقل برسد.
با این حال اگر خانم HIV مثبت باردار شود با تجویز داروهای ضد ویروسی در زمان بارداری سعی می‌شود از انتقال HIV به جنین وی جلوگیری شود. البته تجویز این داروها در زمان حاملگی همراه با خطراتی می‌باشد، ضمن آنكه این داروها بسیار گران و كمیاب می‌باشند. همچنین در نوزدان متولد شده از مادران HIV مثبت می‌توان از داروهای ضد ویروسی استفاده كرد.
ب) كاركنان بهداشتی درمانی یكی از گروهای در معرض خطر آلودگی به HIV می باشند. لذا دستورالعمل‌هایی تحت عنوان ”احتیاطات استاندارد“ تدوین شده است كه تمامی كاركنان بهداشتی درمانی باید آنها را به كار ببندند تا خطر انتقال HIV در آنها به حداقل برسد.
ج) یكی دیگر از گروه‌های پرخطر، معتادین تزریقی می‌باشند كه بدلیل استفاده مشترك از سرنگ و سوزن و رفتارهای پرخطر دیگر، منبع مهم آلودگی به HIV در كشور به شمار می‌روند. اقدامات پیشگیرانه در این گروه شامل تشویق و ترغیب معتادین به ترك، تغییر اعتیاد تزریقی به روش‌های كم خطرتر و در نهایت توزیع سرنگ و سوزن رایگان در بین آنها می‌باشد. از این اقدامات بعنوان راهكارهای ”كاهش آسیب“ یاد می‌شود.
د) ابتلا به عفونت‌هایی مثل سوزاك، سیفیلس و... خطر انتقال HIV را به دنبال دارد. از طرف دیگر درمان این عفونتها خطر احتمال آلودگی به HIV را كم می‌كند. لذا تشخیص و درمان كامل عفونتها در مبتلایان به آنها یكی از مهمترین اقدامات پیشگیری از ایدز به شمار می‌رود.
هـ) افرادی كه رفتارهای پرخطردارند لازم است كه تحت مشاوره قرار گیرند تا از خطرات آلودگی به HIV آگاه شوند و در صورت لزوم آزمایشات تشخیصی به طور داوطلبانه از آنها به عمل آید. مشاوره و آزمایشات داوطلبانه در مراكز مشاوره بیماریهای رفتاری در سراسر كشور به طور رایگان انجام می‌شود.
