احتمالا در مورد نوعی از "معدن یاب" مدرن که با یک پرتو سنج، فلزات گرانبها را جستجو میکند مطالبی را خوانده اید. یا شاید شنیده باشید که وقتی مردم در مورد خطر بمب هاب اتمی صحبت می کنند، استفاده از این دستگاه به عنوان یک معیار مطمئن ذکر می گردد.
مواد رادیو اکیتیو از خود اشعه ساطع نموده و دستگاه پرتوسنج راهی آسان برای کشف و اندازه گیری این اشعه هاست. این دستگاه به وسیله "Hans Geiger" اختراع و بعدا به وسیله مردی به نام "muller" تکمیل شد. در حقیقت این دستگاه نوعی لامپ بدون هواست و در شرایط ساده لامپ از یک پوشش شیشه ای نازک که بیشتر شبیه یک لامپ معمولی رادیو است، تشکیل می شود. در داخل آن دو صفحه فلزی و مقدار کمی گاز آرگن وجود دارد. با نوع دیگری لامپ که محتوی یک گاز است یعنی لامپ نئون، آشنا هستید. در لامپ نئون، گاز به وسیله اتصال صفحات به منبع ولتاي الکتریکی، مشروط بر اینکه ولتاژ به اندازه کافی زیاد باشد، افروخته می شود. ولتاژ بالا، گاز را تجزیه کرده و جریان شدیدی از الکترون ها را در بین صفحات برقرار می گرداند و گاز داخل لوله به تدریج بر افروخته می شود.
در یک دستگاه پرتوسنج، ولتاژ را پایین نگه می دارند، به طوری که تحت شرایط طبیعی، گاز برافروخته نمی شود. حالا فرض کنیم که مقداری ماده رادیواکتیو در نزدیک قرار داشته باشد. اشعه از این ماده وارد لامپ شده و با مولکول های گاز برخورد نموده و این کار برای آنها انرژی لازم را تامین می کند، مانند یک ولتاژ بالا که باعث برافروخته شدن گاز دیگر می شود.
بنابراین جریانی از این سو به آن سوی دیگر در لامپ برقرار شده و با اتصال این جریان به یک کنتور می توان میزان اشعه وارد شده به لامپ راخواند و یا می توان طوری آن را ساخت که صدای تیک تیک از آن خارج شده و همراه با دستگاه پرتوسنج باشد.
