دکتر سعید حمیدیان در گفتگو با قدس آنلاین
"شرح شوق"، کاری متفاوت در عرصه حافظ پژوهشی است
قدس انلاین- زهرا دلپذیر: جلد دوم تا چهارم مجموعه پنج جلدی شرح شوق، با نگاهی نو به غزلیات حافظ، به زودی منتشر می شود.
دکتر سعید حمیدیان، مولف این کتاب که تالیفات بسیاری درباره آثار دیگر شاعران بزرگ فارسی؛ همچون فردوسی، سعدی، مولوی و نظامی را نیز در کارنامه خود دارد در گفتگو با قدس آنلاین با اشاره به اینکه جلد پنجم نیز در مراحل آخر تصحیح است گفت: جلد نخست شرح شوق که سال گذشته منتشر شد، حالت مدخل و زمینه دارد و شامل بحث های موضوعی درباره شخصیت و شعر حافظ است. در این جلد تلاش شد هیچ حکم و اسنادی درباره شعر و شاعر بدون پشتوانه پژوهش و سنجش و بدون پایه استوار نظری داده نشود و هرگونه استنباطی از روی خود شعر صورت گیرد. یعنی حتی المقدور از امور و اطلاعات بیرون از شعر در شرح و تفسیر و تحلیل استفاده نشود. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود : شرح اشعار از جلد دوم، از غزل اول یعنی الا یا ایها الساقی معروف شروع می شود و غزل به غزل و در داخل هر غزل هم بیت به بیت لغات، اصطلاحات، مسایل مهم و حتی بحثهایی که پژوهشگران درباره اشعار بحث انگیز حافظ مطرح کرده اند آورده شده که البته من نظر خودم را هم داده ام.
* تکراری شدن حافظ پژوهی
دکتر حمیدیان با انتقاد از تکراری شدن حافظ پژوهی در چند سال اخیر و کمرنگ شدن کارهایی که به صورت جامع، اصولی و عمیق به شرح، تفسیر و تحلیل اشعار حافظ بپردازد افزود: گرچه در همین سالها کارهایی ارزنده در زمینه هایی بنیادین همچون فهرست ها، کتابشناسی ها، فرهنگ ها و واژه نامه ها انجام شده اما هنوز از منابع ضروری برای مقایسه و تطبیق عناصر مختلف شعر حافظ با دیگران محروم هستیم و همچنان بیشتر امور بر صرف حدس و ظن و ذوق و نظر شخصی اهل پژوهش است.
وی شرح بهاءالدین خرمشاهی بر حافظ با نام حافظ نامه را از معدود کارهای ارزشمند درباره حافظ دانست و خاطر نشان کرد: این کتاب در زمان خود سد شروح تکراری و ملال آور را شکست و ملاحظات من در کتابم درباره برخی از اظهارت دکتر خرمشاهی مسلما به معنای نفی و رد ارزش های کار ایشان نیست.
* شرحی با ساختار متفاوت
وی با تاکید بر اینکه این مجموعه به هیچ روی از شمار شرح های پیشین نیست و به گونه ای متفاوت با دیگر شروح، کلیت شعر، اهداف، پیام ها و خط و ربط یا چگونگی پیوند ابیات و اجزای آن و به طور کلی ساختار معنایی و مضمونی هر یک با دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است تصریح کرد: این کتاب شرح لغوی و دستوری نیست؛ اگرچه از نظر لغوی، دستوری یا زبانی شاید دقیق تر از شرح های دیگر باشد. شرحی بر پایه ساده انگاری هم نیست چون من چندان اعتقادی به این کار ندارم بلکه کار من تجزیه و تحلیل دقیق عناصر هر شعر؛ اعم از کل شعر یا یکایک ابیات آن است. اگر هم گاهی بر حسب ضرورت معنای ساده یا نثری بیتی هم ذکر شده باشد مسبوق بر تجزیه و تحلیل یا مقدمه ای بر آن بوده . ساده سازی به فرض هم که سودی داشته باشد در دیگر شروح صورت گرفته و همان بسنده است.
وی خاطر نشان کرد: همه شرح های پیشین با اتکا و اعتماد به یک متن و طبع خاص از دیوان حافظ تدوین شده و گرچه من هم برحسب ظاهر و به پیروی از همین رسم مالوف و بیش از هر چیز به دلیل اینکه اغلب کارهای مبنایی جدید از قبیل واژه نامه ها بر اساس نسخه خانلری تالیف شده از همین نسخه به عنوان پایه سود جسته ام اما از آن روی که چه از نظر تعداد ابیات و چه ترتیب ابیات هنوز در بسیاری موارد طبع قزوینی را بهتر و حتی دقیق تر و عالمانه تر می یابم به گونه ای پاردادوکس وار برای رهانیدن خود از مشکل گزینش گاهی هر دو نسخه را مبنا قرار داده ام؛ یعنی در برخی موارد متن را هم بر مبنای خانلری و هم قزوینی تحلیل کرده ام .
وی در پایان با بیان اینکه این مجموعه توسط نشر قطره به چاپ می رسد ابراز امیدواری کرد که این شرح جدید دانشجویان، پژوهشگران و علاقمندان به اشعار حافظ را از توسل به شرح های دیگر بی نیاز کند.
