هنر هر جامعه ای ریشه در آداب و سنن آن جامعه دارد که به مرور زمان به کمال می رسد. ذوق و اوج هنر ایرانی قالی بافی است که علاوه بر هنر دوستی و صبوری و تلاش، وجود موادی مانند پشم مرغوب و گیاهان رنگارنگ متنوع باعث تبلور و تعالی این هنر شده است. انسان های اولیه از پوست حیوانات و برگ درختان فرش می ساختند و از آن برای مصارف مختلفی از جمله گچبری، پوشش مقبره و پوشش حیوانات استفاده می کردند.
اما با گذشت زمان و تلفیق هنر و تجربه صنعت نساجی تکامل یافت و امروزه صنایع دستی هنرمندان به اوج شکوه و عظمت خود رسیده است. بی شک تاریخ فرش به زمانی برمی گردد که انسان به فکر تامین آسایش خود افتاد.
امروزه انواع فرشهای آشپزخانه و تابلو فرش های تبریز و کاشان تولید می شوند که مواد و الیاف بکاررفته در آن تاثیر مستقیم بر قیمت فرش آشپزخانه و انواع روفرشی خواهد داشت.
قبل از اسلام
در سال 1949، قدیمی ترین قطعات فرش های پیچیده ای که به عنوان پوشش اسب استفاده می شد، در منطقه مرزی مغولستان کشف شد و یک پازل بود که تصاویر و زمینه های مرکزی آن مشابه طرح ها و نقوش در دوره هخامنشی بود.برخی از محققان این فرش را ایرانی میدانند. شواهد تاریخی، مانند سالنامه چینی سوئی سو، کمی قبل از انقراض ساسانی در میان کالاها به فرش های ایرانی، که نشان می دهد تاریخ فرش زمان ساسانیان آغاز یافته است.
بهار خسرو یکی از فرش های معروف این دوره است که همچنین در کتاب طبری آمده و شهرت آن به نقش منحصر به فردش، که باغ تزئین شده با گل و پرندگان را نشان می دهد، میباشد.با توجه به مقالات موجود در کتاب الصلام، آماده است که فرش ایرانی در قرن سوم پدید آمده، و شاید مطالعه دقیق فرش های اولیه بهترین راه برای شناخت تاریخچه نساجی و فرش ایرانی است.
دوران بعد از اسلام
برخلاف هنر سفالگری که اعراب در آن شهرت داشتند، در هیچ یک از دوره های تاریخی به هنر قالی بافی توجهی نداشتند و به همین دلیل پس از تسلط آنها بر ایران، قالی بافی دچار رکود شد. اما این رکود تنها تا زمانی ادامه داشت که خلفای مجلل اموی و عباسی کاخ های باشکوه خود را با قالی های نفیس ایرانی تزیین کردند و هنر قالی بافی دوباره رونق گرفت.
در سال 416 هجری قمری ترکان سلجوقی بخشی از ایران را اشغال کردند و در آذربایجان و نواحی مرکزی و غربی ایران ساکن شدند. بدین ترتیب زبان و فرهنگ سلجوقی وارد این سرزمین شد و در نتیجه هنر ایرانی تحت تأثیر نقوش سلجوقی قرار گرفت. بار دیگر در زمان تیمور لنگ، این سرزمین فرهنگ ایرانی دستخوش تغییرات اساسی شد و در نقش فرش، طرح های هندسی جای خود را به طرح هایی با خطوط پیچ و خم دار و نقوشی مانند پیچک و گل، حیوانات و پرندگان داد. طراحی و نقش ایرانی در اواخر این دولت به اوج خود می رسد.
پس از حکومت تیموریان، تبریز به مرکز سیاسی دودمان قار قویونلو و آق قویونلو تبدیل شد و فرش های زیبایی در این شهر بافته شد. هنر قالی بافی در آغاز دوره صفویه به اوج شکوفایی و نوآوری و نبوغ هنرمندان آن زمان رسید و همین امر باعث شد که پس از گذشت چند صد سال همچنان از آن تقلید شود. قالی بافان صفوی حدود 1500 قالی از خود به جای گذاشته اند که برخی از آنها به عنوان شاهکارهای بی نظیری ثبت شده و در موزه ها نگهداری می شود.
در این دوره بود که قالی بافی از یک حرفه روستایی به شغل و حرفه مهم در کارگاه های شهری تبدیل شد. تجارت و صادرات هنرهای زیبای ایران به کشورهای اروپایی آغاز شد و قالی بافی در شهرهای اصفهان، کاشان، تبریز و کرمان به طرح های خاردار، گلدان، شکارگاه، گل، درخت و بوته هراتی، باغ و نقوش لهستانی تقسیم شد. اما با ظهور فتنه افغانستان که منجر به انقراض سلسله صفویه شد، هنر قالی بافی وارد دوران شکوفایی خود شد.
