در ايران باستان هر روز يک نام داشت و از 30 روز ماه، 12 روز به نام ماه‌هاي سال بود. هم‌روز شدن نام ماه با همان ماه سال موجبات جشن را فراهم مي‌کرد. پنجمين روز هر ماه را اسفند روز (سپندارمذ) مي‌ناميدند که لقب ملي زمين است؛ يعني گستراننده، مقدس، فروتن. زمين نماد عشق است چون با فروتني، تواضع و گذشت به همه عشق مي ورزد. زشت و زيبا را به يک چشم مي‌نگرد و همه را چون مادري در دامان پر مهر خود امان مي‌دهد. به همين دليل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به عنوان نماد مهر مادري و باروري مي‌پنداشتند. ابوريحان بيروني در آثارالباقيه آورده است که ايرانيان باستان اين روز را روز بزرگداشت زن و زمين مي دانستند.
به همين علت پنجمين روز ماه اسفند را روز سپندارمذگان روز عشق و مهرورزي مي‌نامند.
اما چون تاريخ خيامي يا همان تاريخ شمسي که امروز مورد استفاده قرار گرفته، 6 روز با تاريخ باستاني ايران تفاوت دارد. اين 6 روز در تعيين برخي جشن‌هاي ايراني از جمله سپندارمذگان مشکلاتي را به همراه دارد. بسياري معتقدند طبق تاريخ باستاني که در آن ماه‌هاي سال 30 روز است، بايد 6 روز ماه تابستان را که در تاريخ امروز شمسي وجود دارد از 5 اسفند کسر کرد و به اين ترتيب روز 29 بهمن‌ماه، را به عنوان روز سپندارمذگان مي‌شناسند. اما برخي طبق سنت کهن همچنان پنج اسفند را گرامي مي‌دارند.
«فريدون جنيدي»، پژوهشگر تاريخ و فرهنگ ايران درباره اين اختلاف تقويمي مي‌گويد: «خيام با دانش شگفت و عظيم خود دريافت که 6 ماه ابتداي سال 31 روز است و امروز دانشمندان با بررسي آنچه خيام کشف کرده، مهر دوباره تائيد بر آن زده‌اند. به واقع گاهشماري خيامي دقيق‌ترين گاهشماري جهان است.»
وي در ادامه مي‌گويد: «از سوي ديگر گاهشماري باستاني ايران که حدود 8 هزار سال قدمت دارد هم در نوع خود بي‌نظير است و در زمان خود بهترين گاهشماري محسوب مي‌شده‌است. اما آن گاهشماري 6 روز عقب‌تر از گاهشماري خيام است و به همين علت در تاريخ برخي جشن‌ها و رسوم کهن اختلافاتي وجود دارد.»
جنيدي پيشنهاد مي‌کند که با احترام به گاهشماري خيامي و گاهشماري ايران باستان و اهميت جشن اسفندگان (سپندارمذگان) بهتر است 6 روز 29 بهمن تا 5 اسفند را به عنوان هفته عشق و مهرورزي بناميم.
ايران کشوري با پيشينه فرهنگي کهن است و نگاهي به گذشته باستاني‌اش، هر بيننده‌اي را مبهوت جشن‌هاي کهن اين سرزمين مي‌کند. در ميان بيش از 50 جشن باستاني، "سپندارمذگان"، روز گراميداشت زن و زمين يکي از مهمترين آن‌هاست. روزي که عشق و مهرورزي بخشي از سنت‌هاي آن است. با اين‌حال چنين جشني به ورطه فراموشي سپرده شده و فرهنگي نامربوط چون "ولنتاين" جاي آن را گرفته‌است.
منبع
